Coaching: Nguyên lý hình thành khoa học Khai vấn

Xuất hiện đầu tiên bên cạnh kiểu trị liệu truyền thống – loại thường đòi hỏi nhiều năm ròng rã khám phá tâm lý phức tạp của con người, tồn tại một cách tiếp cận khác mang tên: khai vấn. Theo Martin Seligman, người sáng lập và tiên phong trong tâm lý học tích cực, khai vấn xoay quanh câu hỏi chính yếu sau: “Bạn muốn tương lai kéo mình đi hay mặc cho quá khứ điều khiển mình?”

Carol Kauffman – người sáng lập, giám đốc Học viện Đào tạo Khai vấn viên và cũng là giáo sư phụ tá lâm sàng tại Đại học Y Harvard – đưa ra góc nhìn khác trong bài phỏng vấn của tạp chí “Khai vấn chốn công sở”: “Điểm khác biệt ở đây  là trong trị liệu thì ta lần theo dấu nước mắt nhằm mục đích chữa lành cho họ. Từ đó, mức độ thoả mãn trong công việc và hoạt động của người đó sẽ tăng lên. Trong khai vấn, ta lần theo dấu của những ước mơ và mục tiêu bừng cháy bên trong đưa họ tiến tới phiên bản tốt nhất của chính mình. Đi cùng với quá trình này có thể sẽ có sự chữa lành.”

Đọc thêm: Khai vấn chỉ thực hiện được khi có một Mục tiêu

Carol rất nhanh chỉ ra sự quan trọng của liệu pháp trị liệu truyền thống, điều mà cô cho là “nhiệm màu” đối với vô số người. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều người chuyển sang khai vấn và coi đó là cách để kiến tạo, duy trì những tiến bộ trong cuộc sống cá nhân lẫn khả năng chuyên môn.

Mặc dù ngành khai vấn được công nhận từ 20 năm trước, hạt giống của nó đã được gieo trong thời kỳ phát triển tâm lý học nhân văn vào những năm 70, đầu năm 80, khi mà phong trào Kỷ nguyên Mới (New Age) mới xuất hiện. Tại thời điểm đó, hai xu hướng vốn tách biệt đã hợp nhất lại – một cái thì điển hình bởi những chương trình phát triển bản thân ví dụ như của tổ chức Erhart Seminar Training (EST) và cái còn lại được thể hiện trong những mô hình mới với hiệu suất cao trong doanh nghiệp dựa trên cuốn sách “Kiếm Tìm Sự Hoàn Hảo” xuất bản năm 1982 của  Peter Drucker và Tom Peters.

Ngày nay khai vấn lấy cảm hứng từ nhiều khía cạnh, bao gồm tâm lý học tích cực, tham vấn, xã hội học, lập trình ngôn ngữ tư duy (NLP), chánh niệm và kể cả Thiền tông Phật giáo. Hiện nay mỗi ngày đều có hàng ngàn người xuất hiện mới với chức danh là Coach (Chuyên gia Khai vấn) tuy nhiên chỉ có một số ít được đào tạo bài bản và có chứng chỉ từ các học viện đào tạo được cấp chứng chỉ.

Theo báo cáo tới 31 tháng 12 năm 2017 của Liên đoàn Khai vấn Thế giới (ICF), là tổ chức dẫn đầu ngành công nhận đơn vị đào tạo, cung cấp chứng chỉ cũng như thiết lập bộ quy chuẩn đạo đức cho những Chuyên gia thực hiện Khai vấn, hiện nay có hơn 24,000 chuyên gia Khai vấn được cấp chứng chỉ trong đó với hơn 14,000 người thực hiện công việc này tại Mỹ. 

Tiến sỹ Cherie-Carter Scott, người được mệnh danh là Mother of Coaching (Mẹ của ngành Khai vấn), người thực hiện Khai vấn và đào tạo Chuyên gia Khai vấn từ năm 1974 trước khi Coaching được chính thức gọi là một nghề nghiệp. Bà chính là nhà sáng lập Học viện Toàn Cầu MMS (MMS Worldwide Institute), đã và đang đào tạo Coach trên hơn 30 nước tại châu Âu, châu Á và Mỹ. Bà nói rằng, hoạt động khai vấn dựa trên việc phản chiếu nhận thức cho người được khai vấn và khai thác sự thông thái nội tại. 

Trong thời kỳ không có gì là chắc chắn này, nhiều người đang tìm đến khai vấn để giúp họ vạch ra kế hoạch để vượt suối băng đèo tiến về phía trước. Karen cho rằng: “Ở ngoài kia có quá nhiều nỗi sợ, nó tác động đến tất cả mọi người khiến họ trở nên sợ hãi.Và việc đó như lấy đi hơi thở của tôi vậy. Nhưng, tôi nhận thấy rằng, khi mọi người thật sự rõ ràng về điều gì là quan trọng với mình, nỗi sợ rời bỏ tâm trí và đạt được sự tâm thế sáng rõ để tiến về phía trước.”

Cô tiếp tục: “Những chướng ngại vật ấy không ít đi, nhưng họ yên tâm hơn về con đường của mình bởi họ đã có kế hoạch tiến về trước rồi. Họ thấy mình không phải là nạn nhân của hoàn cảnh, rằng mọi thứ xảy ra đều có lý do của nó.”

Điều tiếp theo đây nghe có vẻ ấm lòng và hơi mơ hồ đối với những người không tin tưởng, nhưng những học viện đã tiến hành nghiên cứu mối liên hệ giữa khoa học thần kinh và khai vấn. Ann Betz, một thành viên trong CTI và là khai vấn viên kỳ cựu, đã tham gia vào quá trình này. Ann khẳng định: “Chúng tôi thấy rằng tất cả những gì mà người khai vấn viên có trình độ đưa ra rất rất giống những gì có trong nghiên cứu về khoa học thần kinh chứng minh là giúp học tập hiệu quả hơn và phát triển bản thân nhiều hơn.”

Hai mươi năm trước, khai vấn nổi lên như một ngành công nghiệp và được đánh dấu bằng sự xuất bản cuốn “Coaching for Performance” (1992) (Khai vấn tạo Hiệu suất)* được viết bởi nhà quản trị lãnh đạo và khai vấn doanh nghiệp Sir John Whitmore. Ông đã phát triển mô hình GROW (Goal – Mục tiêu, Reality – Hiện tại, Options – Lựa chọn, Way – Hành động) trong khai vấn. Tuy nhiên, chính ông và vô vàn khai vấn viên vẫn thực hành dựa theo cuốn sách “Inner Game of Tennis”(Cuộc chơi Nội Tâm của Vận động viên Tennis) (1974) * của Timothy Gallwey, coi nó như một nguồn cảm hứng mang tính nền tảng. Những nguyên tắc trong “Inner Game of Tennis” dù dựa vào việc khám phá siêu hình học trong thể thao, lại nêu rõ các nguyên tắc cốt lõi của khai vấn, trong phần mở đầu sách như sau: 

“Mọi nỗ lực của con người đều bao gồm hai trận đấu: bên ngoài và bên trong. Cuộc chơi bên ngoài diễn ra ở đấu trường bên ngoài để vượt qua các chướng ngại vật bên ngoài. Cuộc chơi bên trong thì diễn ra trong tâm trí người chơi, nhằm vượt qua những điều cản lối như nỗi sợ, sự tự nghi ngờ, thiếu tập trung, quan niệm hay giả định vẫn còn giới hạn. Trò chơi bên trong diễn ra để vượt qua những chướng ngại vật mình tự đặt ra mà từ trước đến giờ đã ngăn cản cá nhân mình hay cả nhóm phát huy tối đa tiềm năng.”

Chúng ta chưa biết rõ những mô hình phát triển bản thân mới sẽ xuất hiện trong tương lai như thế nào, nhưng giá trị lâu dài của việc phản ánh nhận thức để mang đến sự chuyển hóa từ bên trong là không thể đo đếm.

Bạn đã từng làm khai vấn lần nào chưa? Bạn có giới thiệu khai vấn tới với người khác không? Lí do là tại sao?

Đọc thêm: Làm sao để tìm đúng Life Coach cho bạn

(*): Những cuốn sách này vẫn chưa được dịch sang tiếng Việt. Tên do tác giả tạm dịch.